Μέγας Αλέξανδρος
Μέγας Αλέξανδρος: ο άντρας πέρα από τον θρύλο
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ο Μέγας Αλέξανδρος είναι ένας από τους πιο λαμπρούς, αλλά και από τους πιο αινιγματικούς στρατηλάτες όλων των εποχών.
+m.jpg)
Σε ηλικία 30 ετών, κυβερνούσε μια από τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες του κόσμου.
Από τους ελαιώνες της Ελλάδας μέχρι τα παλάτια της Ινδίας, ο Αλέξανδρος ένωσε την Ανατολή με τη Δύση και άλλαξε για πάντα τον αρχαίο κόσμο.
Είναι σοφός και δολοφόνος, τρελός και μεγαλοφυής.
Ο Αλέξανδρος είναι τα πάντα.
Είναι όλα αυτά μαζί και ίσως τίποτε από αυτά.
Ας αναζητήσουμε λοιπόν μαζί τους λόγους που ώθησαν τον Αλέξανδρο στην κατάκτηση μακρινών τόπων.
Ήταν στρατιωτική ιδιοφυία ή αιμοδιψής τύραννος;
Οι πράξεις του έγιναν μύθος. Όμως, μήπως η μανία του για εξουσία έγινε τελικά ο πιο επικίνδυνος εχθρός του;
Για να πάρουμε κάποιες απαντήσεις θα πρέπει να ανατρέξουμε στη συγκλονιστική ιστορία του.
Ο ΦΙΛΙΠΠΟΣ Β'
Ο Αλέξανδρος γεννήθηκε στην Πέλλα, στη Βόρεια Ελλάδα, το 356 π.Χ.
Ο χρυσός αιώνας της Ελλάδας είχε τελειώσει εδώ και πολύ καιρό.
Η Ελλάδα δεν ήταν παρά μια σειρά από ανίσχυρες και διαιρεμένες πόλεις-κράτη σε παρακμή.
Εύκολη λεία για τον πατέρα του Αλέξανδρου, τον Φίλιππο.
Ο Μακεδόνας βασιλιάς ήταν ένας σκληροτράχηλος στρατιώτης, που είχε αδυναμία στις γυναίκες.
Ήταν γερό ποτήρι, σκληρός πολεμιστής και το ίνδαλμα των βετεράνων στρατιωτών του.
Ο στρατός του ήταν ένας από τους καλύτερους του αρχαίου κόσμου.
Ο ίδιος όμως ήταν και ένας αδίστακτος πολιτικός.
Δημιούργησε το κράτος της Μακεδονίας, υποτάσσοντας τις ανυπότακτες φυλές της περιοχής.
Το κατόρθωμά του ήταν σίγουρα εκπληκτικό.
Ο πιο υποτιμημένος άνθρωπος της αρχαιότητας, είναι αυτός που οργάνωσε τον πιο ισχυρό στρατό.
Με διπλωματία και απροκάλυπτη βία, ο Φίλιππος κατέκτησε σχεδόν ολόκληρη την Ελλάδα.
Από τον πατέρα του, ο Αλέξανδρος πήρε τις στρατιωτικές και ηγετικές ικανότητες.
Η ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ
Αλλά και η μητέρα του, η Ολυμπιάδα, άσκησε εξίσου ισχυρή επίδραση πάνω του.
Από εκείνη κληρονόμησε τη συναισθηματική και παθιασμένη του φύση.
Η επιρροή της πάνω στον Αλέξανδρο ήταν τεράστια.
Η Ολυμπιάδα υπήρξε δυναμική γυναίκα και ιδιαίτερα μυστηριώδης. Συμμετείχε σε θρησκευτικές λατρείες, ιδιαίτερα αυτή του Διονύσου, του θεού του κρασιού και του πάθους.
Πίστευε ότι έπαιρνε μέρος στις οργιαστικές τελετές προς τιμή του θεού, χορεύοντας και πέφτοντας σε έκσταση.
Με τον τρόπο της, ήταν τόσο εντυπωσιακή κι επιβλητική, όσο κι ο άντρας της.
Ήταν ιδιαίτερα ευφυής, διέθετε οξεία πολιτική κρίση και ήταν σκληρή σαν ατσάλι.
Ήταν ιδιαίτερα κτητική με το γιο της.
Αναμφισβήτητα τον αγαπούσε βαθιά και περιφρουρούσε άγρυπνα τα συμφέροντά του.
Η Ολυμπιάδα διέδωσε τη φήμη ότι την είχε αφήσει έγκυο ο Δίας, ο βασιλιάς των θεών, μεταμορφωμένος σε φίδι.
Σε όλη του τη ζωή, ο Αλέξανδρος γοητευόταν από τη σκέψη ότι ίσως ήταν κάτι παραπάνω από κοινός θνητός.
Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ
Το νεαρό αγόρι δεν επηρεάστηκε μόνον από τους γονείς του.
Μεγάλη ήταν και η επίδραση του δασκάλου του, του περίφημου Έλληνα φιλοσόφου, του Αριστοτέλη. Μέσα από αυτόν ο Αλέξανδρος μυήθηκε στα θαύματα του ελληνικού πολιτισμού, ιδιαίτερα στην ελληνική μυθολογία. Ο Αριστοτέλης του εμφύσησε την αγάπη για την Ιλιάδα, την ιστορία του Τρωικού πολέμου. Στην Ιλιάδα, οι ήρωες με την επική τους δύναμη και τις πράξεις τους κερδίζουν δύναμη και δόξα. Ένας από αυτούς τους ήρωες είναι ο Αχιλλέας, το αρχέτυπο του Έλληνα πολεμιστή. Όταν του προσφέρθηκε η δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα σε μια μακρόχρονη άδοξη ζωή και σε μια σύντομη, αλλά δοξασμένη ζωή στο πεδίο της μάχης, ο Αχιλλέας προτίμησε τον πρόωρο θάνατο και την αιώνια φήμη. Δύσκολο να υποτιμηθεί το μέγεθος της επίδρασης του Αχιλλέα στον Αλέξανδρο. Πίστευε ότι ο Αχιλλέας, σύμφωνα με το μύθο, ήταν πρόγονός του από την πλευρά της μητέρας του. Από πολύ μικρή ηλικία, ο Αλέξανδρος συνειδητοποίησε ότι ο Αχιλλέας αποτελούσε το ιδανικό πρότυπο για κάποιον που στοχεύει να είναι πάντα ο πρώτος ανάμεσα στους καλύτερους. Ένα πρότυπο που έπρεπε όχι μόνο να μιμηθεί, αλλά και να ξεπεράσει. Έτσι, ό,τι έκανε ο Αχιλλέας, ο Αλέξανδρος έπρεπε να το κάνει καλύτερα. Ο Αλέξανδρος έφυγε για να μαθητεύσει κοντά στον Αριστοτέλη τρία χρόνια.
Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΤΟΥ
Όταν επέστρεψε, σε ηλικία 16 ετών, το άλλο του πρότυπο, ο πατέρας του ο Φίλιππος, είχε ξαναπαντρευτεί. Και το χειρότερο ήταν ότι γεννήθηκε ακόμα ένας γιος, που απειλούσε τη θέση του ως διαδόχου του θρόνου, κάτι που εξαγρίωσε τον Αλέξανδρο. Πατέρας και γιος συγκρούστηκαν με σφοδρότητα. Αυτό μπορεί να πίκρανε τον Αλέξανδρο και να αποτέλεσε το έναυσμα για το δυσάρεστο κλίμα του έντονου ανταγωνισμού του γιου, που προσπαθεί απεγνωσμένα να ξεπεράσει τον πατέρα, κάτι που είναι σύμφυτο με την ανθρώπινη φύση. Η αντιπαλότητα πατέρα και γιου έγινε τόσο έντονη, που ο Αλέξανδρος προτίμησε να αυτοεξοριστεί. Τελικά συμφιλιώθηκαν, αλλά η ανακωχή δεν κράτησε πολύ.
ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ
Μια καλοκαιριάτικη νύχτα του 336 π.Χ., ο Φίλιππος και η βασιλική οικογένεια συγκεντρώνονται για να γιορτάζουν τον γάμο της κόρης του. Ο βασιλιάς σταματά στην είσοδο για να χαιρετήσει το πλήθος. Κάποιος ορμάει και τον τραυματίζει θανάσιμα. Ο Φίλιππος πέθανε ακαριαία. Ο δολοφόνος σκοτώθηκε επί τόπου, πριν τον βασανίσουν και του αποσπάσουν τα ονόματα των υψηλά ισταμένων συνεργών του. Ενήργησε μόνος του, ή επρόκειτο για συνωμοσία; Μερικοί ιστορικοί πιστεύουν ότι το φόνο θα μπορούσε να είχε οργανώσει η Ολυμπιάδα, η μητέρα του Αλέξανδρου. Ο Φίλιππος άλλωστε την είχε εγκαταλείψει για μια νεότερη γυναίκα. Θεωρώ πιθανό το να ήταν αναμειγμένη. Στο κάτω-κάτω είχε εκτοπιστεί από μια τιμητική θέση, δε θα καθόταν με τα χέρια σταυρωμένα. Τίποτα δεν συγκρίνεται με την οργή μιας γυναίκας περιφρονημένης. Όσο για τον Αλέξανδρο, έπαιξε άραγε κάποιο ρόλο στο θάνατο του πατέρα του; Όσο για το ποιον ωφελούσε περισσότερο η δολοφονία του Φίλιππου, η απάντηση είναι ότι ευνοούσε κυρίως τον Αλέξανδρο. Επειδή, ο Φίλιππος, την εποχή της δολοφονίας του, σχεδίαζε μεγάλη εκστρατεία για να κατακτήσει την Ασία. Ο Αλέξανδρος δεν συμμετείχε σ’ αυτήν την ιστορία. Θα έμενε πίσω, πιθανόν ως αντιβασιλέας, αλλά δεν θα αποκτούσε τη δόξα της συμμετοχής σε μια τέτοια εκστρατεία. Και η δόξα ήταν αυτό που ο Αλέξανδρος ήθελε πάνω από όλα. Κάθε υποψία θα εξαγρίωνε τους Μακεδόνες ευγενείς, την υποστήριξη των οποίων χρειαζόταν, και τελικά κέρδισε.
Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΒΑΣΙΛΙΑΣ
Σε ηλικία 20 ετών, ο Αλέξανδρος στέφεται βασιλιάς. Όταν ανέβηκε στο θρόνο, η κληρονομιά του Αλέξανδρου ήταν ένας μεγάλος στρατός αλλά και μια εξίσου μεγάλη πολιτική αστάθεια. Του πήρε ένα χρόνο για να καταπνίξει μια επανάσταση στην Ελλάδα και να εδραιώσει την εξουσία του. Για τον Αλέξανδρο, όμως, η Μακεδονία δεν ήταν αρκετή. Η ανυπομονησία και η φιλοδοξία του τον έκαναν να διψά για περισσότερα. Ο στόχος του ήταν ο παλιός εχθρός των Ελλήνων, οι Πέρσες. Η Περσική αυτοκρατορία απλωνόταν από τη Μικρά Ασία μέχρι το Πακιστάν. Πριν από 150 χρόνια, οι Πέρσες είχαν πυρπολήσει την Αθήνα και είχαν καταστρέψει τους ναούς της. Αυτό το έγκλημα πολέμου δεν είχε ποτέ ξεχαστεί. Πριν δολοφονηθεί ο πατέρας του Αλέξανδρου, ο Φίλιππος, σκόπευε να εισβάλει στην Περσία. Τώρα ήταν η σειρά του Αλέξανδρου να πάρει εκδίκηση. Θα έλεγα ότι η μανιώδης φιλοδοξία του Αλέξανδρου πυροδοτείται από την τεράστια επιτυχία του πατέρα του. Ο Αλέξανδρος είναι ο σπινθήρας που άναψε ο Φίλιππος. Και κάτι περισσότερο: μια φλόγα που καταβροχθίζει τα πάντα. Αυτή η φλόγα λίγο έλειψε να καταβροχθίσει και τον ίδιο τον Αλέξανδρο. Το φάντασμα του Φίλιππου τον στοίχειωνε σε όλη τη σύντομη ζωή του, εξωθώντας τον σε όλο και μεγαλύτερα κατορθώματα, για να αποδείξει ότι ήταν εξίσου καλός, ή μάλλον καλύτερος από τον πατέρα του. Με το φάντασμα του Φίλιππου να τον στοιχειώνει, ο Αλέξανδρος ξεκινά το δρόμο για τη δόξα.
Ο ΚΑΛΛΙΣΘΕΝΗΣ
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Αλέξανδρος δεν δίσταζε να σκοτώσει. Η αγαπημένη του καθημερινή ασχολία ήταν το κυνήγι, το πραγματικό κυνήγι. Χωρίς συνοδεία, χωρίς πανοπλία, τα βάζει με λιοντάρια. Έτσι διατηρείται σε φόρμα για τις ημέρες που αντιμετωπίζει ανθρώπους. Αλλά πίσω από αυτόν τον αιμοδιψή δολοφόνο, κρύβεται ένα κοφτερό μυαλό. Ο Αλέξανδρος, όπως οι σύγχρονοι πολιτικοί, αντιλαμβάνεται τη σημασία της δημόσιας εικόνας και της δημοσιότητας. Είναι αποφασισμένος να γίνει ένας μύθος της εποχής του. Στην εκστρατεία τον συνοδεύει ο προσωπικός του ιστορικός, ο Καλλισθένης. Ο ρόλος του Καλλισθένη στην εκστρατεία του Αλέξανδρου ήταν εκείνος, όπως θα λέγαμε σήμερα, του υπεύθυνου Τύπου και Δημοσίων σχέσεων. Προφανώς, κατά την προέλαση του Αλέξανδρου, ο Καλλισθένης, κατά έναν τρόπο, διαμόρφωνε αυτές τις αναφορές που έρχονταν από το μέτωπο. Ήταν κάτι σαν πολεμικός ανταποκριτής της εκστρατείας του Αλέξανδρου.
Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΤΥΡΟΥ
Μετά τη μάχη της Ισσού, ο Αλέξανδρος και ο στρατός του κατεβαίνουν στα παράλια του σημερινού Λιβάνου. Οι περισσότερες πόλεις παραδίδονται, αλλά η Τύρος αντιστέκεται. Σε εκείνους που τον αψηφούσαν, ο Αλέξανδρος άφηνε την επιλογή: υποταγή ή θάνατος. Ο Αλέξανδρος αρχίζει την πιο μακροχρόνια και πιο σκληρή πολιορκία της εκστρατείας του. Μετά από 7 βασανιστικούς μήνες, όταν τελικά πέφτουν τα τείχη, 7.000 κάτοικοι της Τύρου θα σκοτωθούν και άλλοι 30.000 θα γίνουν δούλοι. Για τον παραδειγματισμό των άλλων πόλεων, διατάζει να σταυρωθούν 2.000 πολεμιστές της Τύρου. Στη συνέχεια, αφήνει τους στρατιώτες του να εκφράσουν τα αιμοδιψή ένστικτά τους, σκοτώνοντας όλους σχεδόν τους άντρες που κατοικούσαν στο φρούριο. Ήταν μια φρικτή επίδειξη ωμότητας, που έδειξε όμως ξεκάθαρα σε άλλους τυχόν επίδοξους εχθρούς τι θα πάθαιναν στην περίπτωση που αντιστέκονταν.
ΣΤΗ ΓΑΖΑ
Σε μια άλλη άγρια πολιορκία, αυτή τη φορά στη Γάζα, ο στρατός του Αλέξανδρου σκοτώνει όλους τους άρρενες κατοίκους. Από στρατιωτική άποψη τα κάνει όλα σωστά ή σχεδόν όλα. Μπορεί να μάθει κανείς πολλά από τη στρατηγική του. Ο Αλέξανδρος όμως έχει και μια σκοτεινή πλευρά: Ήταν βάναυσος και πολεμούσε για τη δόξα. Πολλά από αυτά που πιστεύουμε ότι αποτελούν τα χειρότερα χαρακτηριστικά της ανθρωπότητας, ήταν στοιχεία της προσωπικότητάς του. Ο Αλέξανδρος ήταν μεγαλόψυχος προς τους εχθρούς του που παραδίνονταν, αλλά σκληρός σ’ αυτούς που του αντιστέκονταν. Ο κυβερνήτης της Γάζας, ο Βάτης, αντιστέκεται μέχρι το τέλος. Ο Αλέξανδρος αποκαλύπτει τη σκληρή του πλευρά όταν τον τιμωρεί. Διατάζει να τον δέσουν με ένα σχοινί και να τον σύρουν γύρω από την πόλη μέχρι να πεθάνει. Το επεισόδιο θυμίζει σκηνή από την Ιλιάδα του Ομήρου: Ο Αχιλλέας σέρνει τον μεγάλο του εχθρό, τον Έκτορα γύρω από τα τείχη της Τροίας. Αλλά σ’ εκείνη την εκδοχή, ο Έκτορας ήταν ήδη νεκρός. Ο Αλέξανδρος ήταν βάναυσος. Ανήγαγε τη σκληρότητα σε τέχνη. Και σε πολλές περιπτώσεις σ’ αυτό οφείλεται η επιτυχία του. Η κυριαρχία του δεν θα είχε επεκταθεί σ’ αυτόν το βαθμό, αν δεν είχε καταφύγει σε βάναυσες τακτικές.
ΣΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΟ
Μετά από μια σειρά από άγριες νίκες, ο Αλέξανδρος είναι έτοιμος να κατακτήσει την Αίγυπτο, μια από τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες που είχε δει ποτέ ο κόσμος. Οι Αιγύπτιοι Φαραώ θεωρούνταν ζωντανοί θεοί κι έχτιζαν τεράστιες πυραμίδες, ναούς και μνημεία που μαρτυρούσαν τη δόξα τους. Αν οι Έλληνες είχαν εντυπωσιαστεί από τον αιγυπτιακό πολιτισμό, ο Αλέξανδρος καταγοητεύθηκε και τον στοίχειωνε η ιδέα ότι ένας μεγάλος ηγέτης μπορούσε να είναι και θεός. Ύστερα από πολέμους δύο ετών, ο Αλέξανδρος προελαύνει στο εσωτερικό της χώρας, στη Μέμφιδα. Οι Αιγύπτιοι ανυπομονούν να δουν τη συντριβή των Περσών κατακτητών τους. Παραδίνονται αμαχητί και υποδέχονται τον Αλέξανδρο με ανοιχτές αγκάλες. Υπό την ηγεμονία του, επιτρέπονται οι θρησκευτικές και πολιτιστικές πρακτικές των Αιγυπτίων. Σε ανταπόδοση, οι Αιγύπτιοι ιερείς δίνουν στον Αλέξανδρο τον τίτλο του Φαραώ. Αυτό σηματοδοτεί μια αποφασιστική καμπή: Τώρα ο Αλέξανδρος αρχίζει πραγματικά να πιστεύει ότι ήταν ένας ζωντανός θεός.
ΣΤΗΝ ΟΑΣΗ ΤΗΣ ΣΙΒΑ
Το 331 π.Χ., ο Αλέξανδρος ξεκινάει ένα επικό ταξίδι, σε μια απόσταση 500 περίπου χιλιομέτρων, για να επισκεφτεί το μαντείο στη Σίβα. Αναζητά αποδείξεις για τη θεϊκή του υπόσταση. Στη Σίβα έφτανε κανείς διασχίζοντας σχετικά πεδινό έδαφος, που περιβαλλόταν όμως παντού από αμμόλοφους. Πολλοί επισκέπτονταν το μαντείο και πρέπει να υπήρχε μονοπάτι, που όμως ήταν εύκολο να χαθεί. Στη διάρκεια της ημέρας η ζέστη ήταν αβάσταχτη και το βράδυ έκανε απίστευτο κρύο. Ανά πάσα στιγμή μπορούσε να ξεσπάσει αμμοθύελλα και τότε, δεν έβλεπε κανείς ούτε το χέρι του. Ο Αλέξανδρος και οι άντρες του πράγματι χάθηκαν μέσα σε μια αμμοθύελλα. Σύμφωνα όμως με τον μύθο, δύο πουλιά τους σώζουν και οδηγούν την ομάδα στον προορισμό της, την πανέμορφη όαση της Σίβα και το ναό του Άμμωνα Δία. Η επίσκεψη στο μαντείο είναι ένα από τα πιο γοητευτικά στιγμιότυπα στην ιστορία του αρχαίου κόσμου. Το ερώτημα είναι αν ο Αλέξανδρος σχεδίαζε εκ των προτέρων ένα είδος διαφημιστικής εκστρατείας για το ότι είναι γιος του Δία. Ο Αλέξανδρος μπαίνει μόνος στο ναό, ενώ οι άντρες του περιμένουν έξω. Να, λοιπόν, ένας νεαρός άντρας 20 ετών, που έχει ήδη καταφέρει απίστευτα πράγματα και βρίσκεται σ’ ένα μέρος, όπου τουλάχιστον οι ντόπιοι Αιγύπτιοι του φέρονται λες και είναι επίγειος θεός. Είναι λογικό λοιπόν να αναρωτηθεί κανείς: «τι σκέφτεται;». Ο Αλέξανδρος βγαίνει από το ναό. Όλοι τρέχουν κοντά του και τον ρωτούν: «Αλέξανδρε, Αλέξανδρε, τι ρώτησες;». Κι εκείνος απαντά: «Δεν πρόκειται να σας πω». «Ακούσαμε, όμως, να σε αποκαλούν γιο του Δία», του λένε. Κι αυτός απαντά: «Αυτό, αν θέλετε, μπορείτε να το πιστέψετε». Αυτό διαδόθηκε από τον υπεύθυνο δημοσίων σχέσεων του Αλέξανδρου. Ο Αλέξανδρος άφησε αυτή την εκδοχή για την ταυτότητά του να διαδοθεί, γιατί ταίριαζε, νομίζω, με παλαιότερους προβληματισμούς του, με αφορμή τις ιστορίες της μητέρας του, ότι ήταν κάτι παραπάνω από κοινός θνητός. Από εδώ και πέρα, ο Καλλισθένης, πιστός βιογράφος του Αλέξανδρου, τον αποκαλεί «επίγειο θεό». Και οι Αιγύπτιοι επιβεβαιώνουν αυτήν την αντίληψη με το να τον απεικονίσουν στους τοίχους μερικών από τους πιο ιερούς ναούς τους. Στο Λούξορ, ο Αλέξανδρος απεικονίζεται με τα χέρια υψωμένα να λατρεύει τον θεϊκό του πατέρα, τον Άμμωνα. Ως θεός, δεν βρισκόταν κάτω από κριτική, αλλά σ’ ένα τελείως διαφορετικό και πολύ ανώτερο επίπεδο. Το να είναι όμως Φαραώ, ένας ζωντανός θεός, δεν αρκεί στον Αλέξανδρο. Είναι αποφασισμένος να συντρίψει τον μεγάλο του εχθρό, τον Δαρείο, μια για πάντα. Όσο, όμως, ο Αλέξανδρος βρίσκεται στην Αίγυπτο, ο Δαρείος συγκεντρώνει στρατό για να του επιτεθεί.
Η ΜΑΧΗ ΣΤΑ ΓΑΥΓΑΜΗΛΑ
Τον Οκτώβριο του 331 π.Χ., στα Γαυγάμηλα της Περσίας, βόρεια από τη σημερινή Βαγδάτη, μέσα στη ζέστη και την άμμο, δόθηκε μια από τις πιο αποφασιστικές μάχες στην ιστορία. Αυτή τη φορά, ο Αλέξανδρος μειονεκτεί αριθμητικά, ένα προς τρία. Όμως ο κίνδυνος είναι το στοιχείο του και η πρόκληση αυτή τον κάνει ακόμα πιο τολμηρό. Οι άντρες του είναι τελείως περικυκλωμένοι από τον περσικό στρατό. Αλλά, οι πτέρυγές του στα πλάγια συγκρατούν τον εχθρό αρκετά, ώστε να δημιουργηθεί ένα κενό στις περσικές γραμμές. Ο Αλέξανδρος διασπά τις εχθρικές γραμμές για να επιτεθεί στον Δαρείο. Ο Πέρσης βασιλιάς τρέπεται σε φυγή για μια ακόμα φορά. Ένα από τα μυστικά της επιτυχίας του Αλέξανδρου στο πεδίο της μάχης είναι η χρήση της φάλαγγας: ένας σχηματισμός βάθους 16 αντρών οπλισμένων με μακριά δόρατα. Ο Αλέξανδρος χρησιμοποιεί την τεχνική της σφύρας και του άκμονα. Η δική του φάλαγγα, οι Μακεδόνες πεζικάριοι, σχημάτιζαν τον άκμονα, όπου θα συντρίβονταν οι εχθρικές φάλαγγες, χρησιμοποιώντας ως σφύρα το ιππικό που τον συνόδευε. Έτσι, θα χρησιμοποιούσε ξανά και ξανά την τεχνική της σφύρας και του άκμονα για να νικήσει στη μάχη. Ο Δαρείος, που είχε ξεφύγει ανατολικά, στα βουνά, τελικά δολοφονείται από έναν από τους αξιωματικούς του. Τρία χρόνια μετά το προσκύνημα στην Τροία, ο Αλέξανδρος ανακηρύσσεται κύριος της Ασίας. Πέτυχε αυτό που σχεδίαζε ο πατέρας του, αλλά δεν κατάφερε να το κάνει. Άλλοι μεγάλοι ηγέτες θα έμεναν ικανοποιημένοι με αυτόν τον μνημειώδη θρίαμβο, όχι όμως και ο Αλέξανδρος. Γι’ αυτόν δεν υπάρχει επιστροφή.
ΣΤΟ ΑΦΓΑΝΙΣΤΑΝ
Το 329 π.Χ., προωθείται στο Αφγανιστάν, για να κατακτήσει τις ανατολικές παρυφές της Περσικής αυτοκρατορίας. Θα αντιμετωπίσει μια ακόμα μεγαλύτερη δυσκολία: Τα δύσβατα βουνά του Ινδοκαύκασου (Hindo-Kush). Με υψόμετρο 6.000 μέτρα, είναι σχεδόν η στέγη του κόσμου και μια από τις πιο δύσκολες διαδρομές για τους 30.000 άντρες του Αλέξανδρου. Διασχίζοντας τα βουνά αυτά, οι αντίξοες συνθήκες, η βροχή, η παγωνιά, το χιόνι, οι χιονοθύελλες, θα έκαναν ίσως το εγχείρημα αδύνατο για οποιονδήποτε άλλον, εκτός από τον Αλέξανδρο. Σε τέτοιο υψόμετρο το οξυγόνο είναι λιγοστό και χρειάζεται τεράστια προσπάθεια για να καλύψει κανείς ελάχιστη απόσταση. Το πέρασμα είναι τόσο στενό σε ορισμένα σημεία, που ο στρατός προχωρεί εφ’ ενός ζυγού, που φτάνει τα 15 χιλιόμετρα. Η ατσάλινη θέληση του Αλέξανδρου είναι αυτή που κάνει τους άντρες να συνεχίσουν. Για να καταφέρεις σπουδαία πράγματα μ’ ένα στρατό, πρέπει αυτός ο στρατός να είναι απόλυτα πρόθυμος να κάνει ό,τι του ζητήσεις. Κι αν αναλογιστούμε, έστω για μια στιγμή, τι ζητούσε ο Αλέξανδρος από το στρατό του, είναι παράλογο. Γιατί να το κάνουν; Επειδή οι δεσμοί μεταξύ του στρατού και του αρχηγού του ήταν πάρα πολύ στενοί. Με τον καιρό, όμως, αυτός ο δεσμός άρχισε να δοκιμάζεται. Για να προσθέσει καινούργια στρατεύματα στο στρατό του, ο Αλέξανδρος στρατολογεί Πέρσες στρατιώτες για να συμπληρώσει τις γραμμές του. Αυτό δεν αρέσει καθόλου στους Έλληνες. Πρέπει να τονίσω ότι δεν επρόκειτο μόνο για μια στρατηγική επιλογή, αλλά ήταν και ένα κοινωνικό ζήτημα. Στο τέλος της ημέρας, ξεπεζεύουν, μπαίνουν στη σκηνή για να πιουν κάτι και τι αντικρίζουν: έναν Πέρση, που γι’ αυτούς ήταν βάρβαρος, να απολαμβάνει το ποτό του στην ίδια σκηνή με αυτούς. Κι αυτό δεν τους αρέσει. Οι στρατιώτες μπορούν να γίνουν πολύ ρατσιστές. Η δυσαρέσκειά τους εντείνεται καθώς στον χαρακτήρα του Αλέξανδρου εμφανίζεται μια σκοτεινή πλευρά.
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΛΕΙΤΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΣΘΕΝΗ
Όταν ο στρατός φτάνει στη διάσημη πόλη Σαμαρκάνδη, διοργανώνεται ένα μεγάλο συμπόσιο. Το οινόπνευμα πυροδοτεί τη μεγαλομανία του Αλέξανδρου και ενισχύει την απρόβλεπτη συμπεριφορά του. Ανάμεσα στους καλεσμένους του είναι ο Κλείτος, που είχε υπηρετήσει και τον πατέρα του Αλέξανδρου, τον Φίλιππο, και είχε σώσει τη ζωή του Αλέξανδρου στη μάχη. Όσο ρέει το κρασί, τόσο χαλάει η ατμόσφαιρα. Ο Αλέξανδρος αρχίζει να κομπάζει ότι τα κατορθώματά του ξεπερνούν σε ηρωισμό εκείνα του πατέρα του. Οργισμένος ο Κλείτος ακούει σιωπηλός και τελικά ξεσπάει: «Στον πατέρα σου οφείλεις όλη τη δόξα σου». Ο μεθυσμένος Αλέξανδρος αρπάζει τη λόγχη του, σκοτώνει τον φίλο του και καταρρέει κλαίγοντας. Αυτό που στην πραγματικότητα εξόργισε ιδιαίτερα τον Αλέξανδρο στα λόγια του Κλείτου, ήταν ότι ο Φίλιππος ήταν πολύ πιο σημαντικός από όσο ο Αλέξανδρος επέτρεπε να φανεί. Με άλλα λόγια, ο προπαγανδιστικός μηχανισμός του Αλέξανδρου το είχε παρακάνει, όπως και ο ίδιος. Αυτό που θέλει τώρα ο Αλέξανδρος είναι ο απόλυτος έλεγχος των αντρών του. Ήθελε στρατιώτες και αξιωματικοί να σκύβουν και να τον φιλούν και αυτός να τους ανταποδίδει το φιλί, για να τους δείξει ότι είναι κοινωνικά ίσοι. Οι Μακεδόνες όμως δεν ήθελαν ούτε να ακούσουν για φιλιά. Για τους αρχαίους Έλληνες, μόνον οι θεοί έπρεπε να λατρεύονται έτσι, και πολλοί αρνήθηκαν να υπακούσουν στον Αλέξανδρο. Ανάμεσά τους και ο Καλλισθένης, ο άνθρωπος που είχε δημιουργήσει το μύθο του Αλέξανδρου. Ο Καλλισθένης πίστευε ότι κάτι τέτοιο ήταν δουλοπρεπές, βαρβαρικό, ότι πρόδιδε τα ελληνικά ήθη και έθιμα, και ότι ο Αλέξανδρος είχε αρχίσει να γίνεται ένας σωστός τύραννος και δεσπότης. Ο άσπλαχνος Αλέξανδρος βάζει να τον βασανίσουν και να τον σκοτώσουν. Ο Αλέξανδρος έπεσε πιθανότατα θύμα της ίδιας του της επιτυχίας. Ίσως ενστερνιζόταν περισσότερο από ποτέ τη θεϊκή του ιδιότητα, τη μεγαλομανία του. Μετά από λίγο, αυτή μεγαλομανία επηρέασε τον τρόπο με τον οποίο διεύθυνε τις εκστρατείες του και τη συμπεριφορά του προς τους στρατιώτες του. Τον 8ο χρόνο της εκστρατείας, ο Αλέξανδρος είχε κατακτήσει την Αίγυπτο, την Περσία και τους λαούς της Κεντρικής Ασίας. Η αυτοκρατορία του απλωνόταν από την Ελλάδα μέχρι το Αφγανιστάν και κάλυπτε περίπου 5 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα.
ΣΤΗΝ ΙΝΔΙΑ
Τώρα στρέφεται προς τις ανατολικές εσχατιές του γνωστού κόσμου, την εξωτική και μυστηριώδη Ινδία. Θα πήγαινε ανατολικά. Αυτή είναι η διαδρομή που χρησιμοποιούσαν οι Πέρσες για να εισβάλλουν στην Ινδία και να κατακτήσουν τμήμα της χώρας. Ως κληρονόμος της Περσικής αυτοκρατορίας ήθελε το τμήμα αυτό κι έτσι ακολούθησε τα βήματα των στρατευμάτων που προηγήθηκαν και εκείνων που σίγουρα θα ακολουθούσαν μετά από αυτόν, μέσα από το πέρασμα Κάιμπερ. Ο Αλέξανδρος φτάνει σ’ έναν τόπο τόσο μυστηριώδη, όπου τίποτε δεν είναι οικείο. Έρχεται αντιμέτωπος μ’ έναν ισχυρό Μαχαραγιά, που είναι αποφασισμένος να τον σταματήσει. Οι Ινδοί έχουν συγκεντρώσει στρατό 50.000 αντρών. Επιπλέον, διαθέτουν ένα τρομερό νέο όπλο: 200 πολεμικούς ελέφαντες. Με ύψος 3 μέτρα και βάρος 5 τόνους, οι ελέφαντες ήταν τα τεθωρακισμένα των πολέμων της αρχαιότητας. Μπορούσαν να επιτεθούν μετωπικά και να ποδοπατήσουν τον εχθρό. Ο Αλέξανδρος γρήγορα αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να ρισκάρει μια κατά μέτωπο επίθεση ενάντια σε μια δύναμη τέτοιου μεγέθους. Είχε την τρομερή ικανότητα να αξιοποιεί τις ιδιαιτερότητες του πεδίου της μάχης, και να διατηρεί πάντα το στοιχείο του αιφνιδιασμού σχετικά με τις προθέσεις του: κινείται δεξιά, όταν σκοπεύει να επιτεθεί αριστερά, προσποιείται ότι θα διασχίσει τον ποταμό για την Ινδία από ένα σημείο και μετά τον διασχίζει από εκεί όπου δεν τον περιμένουν. Σ’ αυτήν την αιφνιδιαστική επίθεση, οι άντρες του Αλέξανδρου εξαγριώνουν τους ελέφαντες με τα μακριά τους δόρατα. Οι ελέφαντες βρέθηκαν στη μέση, να αφηνιάζουν με τα δόρατα και τα βέλη που τρυπούσαν τα πλευρά τους. Σ’ αυτήν την κατάσταση τρόμου και πανικού, οι ελέφαντες αρχίζουν να επιτίθενται αδιακρίτως σε Ινδούς και Έλληνες. Σε μια από τις σκληρότερες μάχες στην καριέρα του Αλέξανδρου, ο ινδικός στρατός αποδεκατίζεται και ο Μαχαραγιάς παραδίνεται. Όμως, ο Αλέξανδρος είναι τόσο εντυπωσιασμένος από τη γενναιότητα του Μαχαραγιά, που με μια απροσδόκητη κίνηση, του επιστρέφει το βασίλειό του. Ο μύθος του Αλέξανδρου έχει ρίξει βαθιές ρίζες στο χώμα της Ινδίας. Ο Μέγας Αλέξανδρος είναι ακόμα ζωντανός στην Ινδία με πολλούς τρόπους. Οι Ινδοί τον θεωρούν ως μια μεγάλη ηρωική μορφή, που διαπνέει όλη την ιστορική τους συνείδηση. Η κληρονομιά του Αλέξανδρου είναι εμφανής σε όλες τις εκφάνσεις του ινδικού πολιτισμού. Τη διαπιστώνουμε στην ινδική λογοτεχνία, στην ινδική γλυπτική και ζωγραφική. Έτσι, ακόμα και σήμερα, στη ΒΔ Ινδία, μπορεί κανείς να θαυμάσει Ινδούς θεούς με αρχαιοελληνικές στάσεις, που είχαν φτιαχτεί από γλύπτες επηρεασμένους από την ελληνική τέχνη. Ο Αλέξανδρος άφησε το σημάδι του στην Ινδία.
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΗΜΟ
Όμως, παρά τη μεγάλη του νίκη, τόσο χρόνια πολέμου έχουν κι αυτά αφήσει τα σημάδια τους στο στρατό του. Οι βροχοπτώσεις στη διάρκεια των Μουσώνων ήρθαν να χειροτερέψουν τα πράγματα. Πρέπει ψυχολογικά να επηρέασαν τρομερά τους Μακεδόνες, οι οποίοι δεν είχαν ξαναζήσει κάτι τέτοιο. Μετά από 8 χρόνια και 27.000 χιλιόμετρα, ο στρατός έφτασε στα πρόθυρα της διάλυσης και αρνιόταν να προχωρήσει άλλο. Ο Αλέξανδρος έχασε την πρώτη του μάχη και την έχασε από τους ίδιους του τους άντρες. Δεν είχε άλλη επιλογή από το να γυρίσει πίσω. Για σκεφτείτε: Πριν καλά-καλά γίνει 30 ετών, βρισκόταν εκεί όπου, όπως πίστευε, τέλειωνε ο κόσμος και άρχιζε ο απέραντος ωκεανός. Εκεί θα στεκόταν και θα θυσίαζε στους θεούς, στους οποίους τον είχε διδάξει να θυσιάσει ο θεός πατέρας του. Και θα σκεφτόταν: «Είδες Φίλιππε; Εσύ δεν έφτασες ποτέ τόσο μακριά». Αυτό μπορεί να είναι εγωκεντρικό, αλλά τι στόχος! Και αυτοί οι λιπόψυχοι του το αρνήθηκαν. Ο Αλέξανδρος επιλέγει τη μακρύτερη διαδρομή για να επιστρέψει στην Περσία, οδηγώντας το στρατό του σε μια ακόμα επική πεζοπορία, αυτή τη φορά μέσα από την έρημο, σε μια από τις πιο άνυδρες περιοχές του πλανήτη. Το γιατί ο Αλέξανδρος διάλεξε αυτή τη διαδρομή, είναι μυστήριο. Ίσως για να τιμωρήσει τους άντρες του που δεν τον ακολούθησαν στα πέρατα του κόσμου. Το ανάγλυφο του εδάφους άλλαζε δραματικά, από ένα ξερότοπο όπου δεν φύτρωνε τίποτα, σε μια κινούμενη άμμο, όπου μέσα της οι άντρες του βούλιαζαν μέχρι τη μέση. Χιλιάδες πέθαναν από ηλίαση, δίψα και εξάντληση. Λιγότερο από το 1/3 του στρατού του Αλέξανδρου επέζησε. Ο ίδιος πίστευε ότι μπορούσε να κατακτήσει τα πάντα. Μέχρι εκείνη τη στιγμή είχε κατακτήσει τα πάντα στο διάβα του. Και πίστευε ότι θα τα καταφέρει και τώρα. Όμως, έκανε λάθος. Μπορεί οι απώλειες να ήταν οι μεγαλύτερες σε ολόκληρη την εκστρατεία του, δεν παύει όμως να είναι θαύμα που έστω και λίγοι τα κατάφεραν. Προς το τέλος, δεν ήξεραν καθόλου ποια θα ήταν η επόμενη κίνηση του Αλέξανδρου. Οι πράξεις του και οι τακτικές του ήταν αψυχολόγητες. Ήταν απρόβλεπτος και, συνεπώς, αποτελούσε πια απειλή γι’ αυτούς.
Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΤΗ ΒΑΒΥΛΩΝΑ
Ο Αλέξανδρος φτάνει στην πόλη Σούσα, στην Περσία, όπου ακόμα μια έκπληξη περιμένει τους άντρες του. Διατάζει περίπου εκατό Μακεδόνες αξιωματικούς να παντρευτούν Περσίδες. Ο στόχος ήταν να εδραιωθούν στην περιοχή και να κάνουν παιδιά με μικτή μακεδονική-περσική καταγωγή. Αυτά τα παιδιά θα γίνονταν οι μελλοντικοί πρίγκιπες. Οι γάμοι όμως προκάλεσαν βαθιά δυσαρέσκεια στους άντρες και η οργή τους μεγαλώνει. Αλλά για τον Αλέξανδρο, η ένωση Ανατολής και Δύσης είναι πρακτικό ζήτημα. Ο ίδιος δίνει το παράδειγμα: παντρεύεται τρεις ξένες. Για να διοικήσει μια ποικιλόμορφη αυτοκρατορία πρέπει να συγχωνεύσει τους πολιτισμούς. Τώρα, ο νους του είναι στραμμένος προς τη νέα αυτοκρατορία. Όχι εκείνη που κατέκτησε, ούτε εκείνη που άφησε πίσω του στη Μακεδονία, αλλά τη νέα αυτοκρατορία της Μέσης Ανατολής. Ο Αλέξανδρος οδηγεί το στρατό του πίσω στη νέα έδρα της αυτοκρατορίας του, τη Βαβυλώνα.
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ
Μια ζεστή βραδιά, τον Μάιο του 323 π.Χ., έπειτα από μια μεγάλη οινοποσία, πέφτει μυστηριωδώς άρρωστος. Η υγεία του βρίσκεται σε κρίσιμη κατάσταση. Ο ίδιος καίγεται από πυρετό. Μετά από 30.000 χιλιόμετρα αιματοχυσίας και κατακτήσεων, το κυνήγι της αθάνατης δόξας φτάνει στο τέλος του για τον Αλέξανδρο. Οι Μακεδόνες αξιωματικοί του, ανήσυχοι συγκεντρώνονται γύρω από το κρεβάτι του ετοιμοθάνατου. Ο ιστορικός Πλούταρχος περιγράφει τη σκηνή: «Ήθελαν οπωσδήποτε να τον δουν για τελευταία φορά. Όλων σχεδόν η καρδιά ήταν βαριά από τη θλίψη, ενώ η σκέψη ότι θα έχαναν το βασιλιά τους, τους έκανε να νιώθουν αδύναμοι και σαστισμένοι». Μετά από 11 μέρες πυρετού, ένας από τους μεγαλύτερους στρατιωτικούς και ηγέτες όλου του κόσμου, πεθαίνει σε ηλικία 32 ετών. Τι ήταν αυτό που προκάλεσε τον πρόωρο θάνατο του Αλέξανδρου; Τι κατέκτησε τελικά τον κατακτητή; Ήταν κάποια αρρώστια, ήταν το οινόπνευμα, ή ήταν δολοφονία; Κάποιοι ειδικοί λένε ότι ήταν τύφος. Άλλοι ότι τον δηλητηρίασαν κάποιοι αξιωματικοί, που είχαν βαρεθεί τις μανίες του και την απαίτησή του να τον λατρεύουν σαν θεό. Όμως, για πολλούς αιώνες οι ιστορικοί διαφωνούσαν σχετικά με την αιτία του θανάτου του. Για ένα πράγμα είμαι βέβαιος: ο Αλέξανδρος δεν δηλητηριάστηκε. Το μοιραίο εορταστικό συμπόσιο ήταν στις 29 Μαΐου, ενώ ο θάνατος τον βρήκε στις 10-11 Ιουνίου. Αν ήθελαν να τον δηλητηριάσουν, θα του είχαν δώσει μεγάλη ποσότητα δηλητηρίου. Τι τον σκότωσε λοιπόν; Η επιδημία αποκλείεται. Οι άνθρωποι δεν πέθαιναν κατά χιλιάδες γύρω του. Δεν πρόκειται για κάποια ασιατική γρίπη. Πρέπει να είναι κάτι που συνέβη σ’ εκείνον. Κλίνω προς την ελονοσία.
ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΣΟΡΟΥ
Τη σορό του Αλέξανδρου δεν μπορούμε να την εξετάσουμε, γιατί έχει χαθεί. Γυρίζοντας στη Μακεδονία, η ταφική πομπή δέχτηκε αιφνιδιαστική επίθεση από κάποιον στρατηγό του Αλέξανδρου, που ήθελε να μεταφέρει τη σορό του στην Αίγυπτο. Επί αιώνες, η σορός του Αλέξανδρου βρισκόταν στην Αλεξάνδρεια. Αποτελούσε, πιθανόν, ένα από τα πιο ιερά κειμήλια της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η λατρεία του Αλέξανδρου ως θεού πήρε μεγάλες διαστάσεις μετά το θάνατό του. Ο Ιούλιος Καίσαρα ήρθε για να προσκυνήσει το νεκρό ήρωά του. Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αύγουστος κατέθεσε ένα χρυσό στεφάνι στο φέρετρο και σκόρπισε άνθη πάνω από τη σορό. Αλλά, τον 4ο αιώνα μ.Χ., κάτι συνέβη και ο τάφος εξαφανίζεται. Από τότε, ο τάφος του Αλέξανδρου αποτελεί ένα από τα ιερά δισκοπότηρα της αρχαιολογίας. Ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι καταστράφηκε κατά τη διάρκεια πολέμου ή σεισμού. Ένας Βρετανός ιστορικός, όμως, προτείνει μια πιο ενδιαφέρουσα θεωρία. Ο Άντριου Τσαγκ πιστεύει ότι ένας χάρτης του 16ου αιώνα περιέχει μια ένδειξη για το πού βρίσκεται. Ακριβώς, στο κέντρο του χάρτη, υπάρχει ένα μικρό κτίριο που θα μπορούσε να είναι το παρεκκλήσι, με τον μιναρέ ενός τζαμιού δίπλα του, το οποίο ονομάζεται «Domus Alexandri Magni», που στα λατινικά σημαίνει «Οίκος του Αλέξανδρου του Μεγάλου». Εδώ εντοπίστηκε μια σαρκοφάγος. Προοριζόταν για τον Αιγύπτιο Φαραώ Νεκτανεβώ Β', ο οποίος όμως ποτέ δεν ενταφιάστηκε εδώ. Μήπως άραγε εδώ αναπαυόταν ο Αλέξανδρος; Τη σαρκοφάγο την ανακάλυψε ξανά ο Ναπολέων, τον 19ο αιώνα. Όταν όμως ηττήθηκε από τους Άγγλους, η άδεια σαρκοφάγος μεταφέρθηκε στο Λονδίνο. Σήμερα, φυλάσσεται στο Βρετανικό Μουσείο. Αυτό το αντικείμενο ίσως ήρθε σε επαφή με τη σορό του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η σκέψη ότι εδώ ίσως βρέθηκε ο Ιούλιος Καίσαρ, αλλά και ο Αύγουστος Καίσαρ και ότι ο Ναπολέων πιθανότατα άγγιξε αυτή τη σαρκοφάγο, μας κάνει να ανατριχιάζουμε. Αλλά το Βρετανικό Μουσείο δε δέχεται τη θεωρία του Τσαγκ. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη γενετικού υλικού που να την τεκμηριώνει. Κι έτσι συνεχίζεται η έρευνα για τη σορό του κατακτητή, θαμμένη κάπου κάτω απ’ την άμμο της ερήμου ή ίσως, όπως πιστεύουν κάποιοι, στο χώμα της πόλης που της έδωσε το όνομά του, της Αλεξάνδρειας.
Η ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ
Αν και το σώμα του Αλέξανδρου μπορεί να χάθηκε, η κληρονομιά του εξακολουθεί να είναι ζωντανή. Η μεγαλοφυής στρατηγική του αποτελεί ακόμα και σήμερα αντικείμενο μελέτης στις στρατιωτικές ακαδημίες. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι, μέθοδοι σκέψης και δράσης, που αναδεικνύονται όταν μελετά κανείς τη στρατηγική του Αλέξανδρου. Και μάλιστα βρίσκουν εφαρμογή στο σύγχρονο κόσμο, με τον ίδιο τρόπο που εφαρμόζονταν την εποχή του Αλέξανδρου. Ένας ανώτατος διοικητής είναι υπεύθυνος για χιλιάδες ζωές και πρέπει να διαθέτει όραμα, πειθαρχία και την αμέριστη εμπιστοσύνη των στρατευμάτων του. Ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν ένας χαρισματικός ηγέτης, που μπορούσε να εμψυχώνει τους άντρες του κατά τη μεγάλη τους εκστρατεία. Η ικανότητά του να δένεται με τους στρατιώτες του, του χάριζε την απόλυτη πίστη τους στο πεδίο της μάχης. Ό,τι απαιτούσε από τους άντρες του, το έκανε και ο ίδιος πράξη: πρωτοστατούσε στη μάχη και μοιραζόταν τους κινδύνους. Ήταν ανοιχτός και γνώριζε ακόμα και τους απλούς στρατιώτες του. Πολλούς από αυτούς τους ήξερε με το όνομά τους, τόσο καιρό που συμμετείχαν στην εκστρατεία. Και αυτό έκανε τους ανθρώπους να δένονται μαζί του. Ανά τους αιώνες, πολλοί στρατιωτικοί διοικητές βασίστηκαν στις δοκιμασμένες στρατηγικές του Αλέξανδρου.
Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες εμπνέονταν από τον δεσποτικό Αλέξανδρο. Τον αγαπούσαν, επειδή πέτυχε πράγματα που άλλοι τα θεωρούσαν αδύνατα. Όταν ο Ιούλιος Καίσαρας έφτασε σε ηλικία των 32 ετών, λέγεται ότι έκλαψε στη σκέψη ότι δεν είχε καταφέρει κάτι τόσο σπουδαίο όσο ο Αλέξανδρος. Είναι φανερό ότι, όπως πολλοί άλλοι Ρωμαίοι, ο Ιούλιος Καίσαρας διακατεχόταν από το σύμπλεγμα του Αλέξανδρου. Όλοι οι Ρωμαίοι τον ζήλευαν.
Ένας από τους μεγαλύτερους στρατηγούς του αρχαίου κόσμου, ο Αννίβας (Hannibal), επηρεάστηκε κι αυτός από τον Αλέξανδρο. Και οι δυο εμφορούνταν από μίσος για έναν παλιό εχθρό. Ο Αλέξανδρος ήθελε να τιμωρήσει τους Πέρσες και ο Αννίβας τους Ρωμαίους.
Στον πόλεμο της αμερικανικής ανεξαρτησίας, η στρατηγική του Τζορτζ Ουάσινγκτον όφειλε πολλά στον Αλέξανδρο. Σε ό,τι έκανε ο Ουάσινγκτον, διακρίνεται η επίδραση του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο διάπλους του ποταμού Ντέλαγουερ είναι πιστή αντιγραφή, από άποψη στρατηγικής και τακτικής, της μάχης του Αλέξανδρου στον ποταμό Υδάσπη. Τον Δεκέμβριο του 1776, ο στρατηγός Ουάσινγκτον οδήγησε τους σκληροτράχηλους άντρες του να διαπλεύσουν τον ποταμό Ντέλαγουερ και να επιτεθούν κατά των Βρετανών. Η απροσδόκητη νίκη τους στο Τρέντον στάθηκε αποφασιστική στον πόλεμο της αμερικανικής ανεξαρτησίας.
Ως μαθητής, ο Κορσικανός στρατηγός Ναπολέων Βοναπάρτης γοητευόταν κι αυτός από τους μύθους για τον Μέγα Αλέξανδρο. Η αδίστακτη φιλοδοξία του Ναπολέοντα γρήγορα τον προώθησε ψηλά στις τάξεις του στρατού. Όπως και ο Αλέξανδρος, εδραίωσε κι αυτός την εξουσία του χάρη σε μια σειρά από τολμηρές στρατιωτικές νίκες. Με την πρώτη ευκαιρία ακολούθησε τα αχνάρια του Αλέξανδρου, στο ταξίδι του στην Αίγυπτο. Τον επηρέασε κυρίως η θρησκευτική πολιτική του Αλέξανδρου, ο τρόπος που προσαρμοζόταν στις συνθήκες και υιοθετούσε τις αντιλήψεις των χωρών στις οποίες βρισκόταν. Το 1802, ο γαλλικός λαός τον ψήφισε «ισόβιο ύπατο» και μόλις δυο χρόνια αργότερα, ο Ναπολέων στέφεται αυτοκράτορας. Όπως κι ο Αλέξανδρος, ο Ναπολέων ενέπνεε απόλυτη αφοσίωση στους άντρες του. Και οι δυο γνώριζαν τους άντρες τους με το όνομά τους και αντάμειβαν τη γενναιότητά τους στο πεδίο της μάχης. Όταν ο Ναπολέων σκεφτόταν την εισβολή στη Ρωσία, αναλογιζόταν συχνά τον Αλέξανδρο, λόγω των μεγάλων αποστάσεων, που ήταν το κοινό σημείο. Όμως, αντίθετα με τον Αλέξανδρο, ο Ναπολέων αντιμετώπισε οδυνηρή ήττα και τελικά εξορίστηκε. Όποια και αν ήταν η τύχη του, ο Ναπολέων, όπως και ο Αλέξανδρος, πίστευε ότι τον είχε διαλέξει η μοίρα για κάτι μεγάλο. Πίστευε ότι στον πόλεμο ο άνθρωπος δεν είναι τίποτα, αλλά και ότι ένας άνθρωπος μπορεί να φέρει τη νίκη.
Ο στρατηγός του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, George Patton, είχε βγει από το ίδιο καλούπι με τον Αλέξανδρο. Από τις πρώτες του ημέρες στη Στρατιωτική Ακαδημία του Γουέστ Πόιντ, ο George Patton θαύμαζε τα κατορθώματα όλων των κλασικών ηρώων, αλλά κυρίως του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Υπάρχουν πολλά κείμενα και σημειώσεις που δείχνουν ότι ο Patton ήθελε πραγματικά να μιμηθεί το ένδοξο παρελθόν του Αλέξανδρου. Όπως και το είδωλό του, ο Patton μελετούσε τις αδυναμίες των εχθρών του. Έτσι μπορούσε να βρει τον καλύτερο τρόπο για να τους νικήσει. Ήρωάς του ήταν ο Αλέξανδρος. Εκείνο που θαύμαζε περισσότερο σ’ αυτόν ήταν η πειθαρχία που επέβαλε στους στρατιώτες του. Ο Patton, όπως και ο Αλέξανδρος, έμοιαζε ικανός να πετύχει εκείνο που κανείς άλλος στρατηγός δεν μπορούσε. Σε μια τολμηρή κίνηση, το 1944, ο αποφασιστικός Patton άλλαξε την κατεύθυνση των στρατευμάτων του, στρέφοντας τους 100.000 άντρες του από την Ανατολή προς τον Βορρά. Βαδίζοντας 150 χιλιόμετρα σε τρεις ημέρες, επιτέθηκαν στους Γερμανούς. Ύστερα από τρεις εβδομάδες σκληρών μαχών, το ριψοκίνδυνο εγχείρημα του Patton απέδωσε. Η πατρίδα του τον υποδέχτηκε ως μεγάλο στρατηγό, όμως ο ίδιος ένιωθε ότι δεν έφτανε τον ήρωά του, τον Αλέξανδρο.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ο Αλέξανδρος αποτελεί το μέτρο για όλες τις εποχές, για το καλό και για το κακό. Και αυτό είναι που τον κάνει τόσο ελκυστικό, σχεδόν ακαταμάχητο πρότυπο για όλους όσους αποβλέπουν στην αρχηγία και το μεγαλείο. Η τέχνη του πολέμου είναι μια μόνο άποψη της κληρονομιάς του Αλέξανδρου. Δημιούργησε επίσης νέους εμπορικούς δρόμους και σφυρηλάτησε τις πολιτιστικές σχέσεις μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Αυτό που έκανε ο Αλέξανδρος ήταν ότι διέδωσε τον ελληνικό πολιτισμό. Έτσι, οι ελληνικές τραγωδίες παίζονται στο σημερινό Ιράν και η ελληνική φιλοσοφία φτάνει τελικά μέσω της Ινδίας μέχρι τη Σρι Λάνκα. Πρόκειται για μια απίστευτη πνευματική γονιμότητα. Πάνω από όλα, όμως, θεωρείται ένας από τους πιο χαρισματικούς στρατιωτικούς ηγέτες που έζησαν ποτέ. Ο Μέγας Αλέξανδρος έγινε το σύμβολο της αδάμαστης φιλοδοξίας και των κολοσσιαίων κατορθωμάτων. Το θάρρος, ο ατρόμητος χαρακτήρας του, ο αυθορμητισμός του, η αφοσίωση την οποία ενέπνεε, όλα αυτά τον κάνουν μια μορφή ασύλληπτη, πέρα από κάθε φαντασία. Ο Μέγας Αλέξανδρος υπήρξε ένας μυθικός ηγέτης, που τον βασάνιζε ως έμμονη ιδέα ο ίδιος του ο μύθος. Δυόμισι χιλιάδες χρόνια αργότερα, ακόμα μιλάμε για τα εκπληκτικά κατορθώματά του. Τελικά, ο Αλέξανδρος πέτυχε αυτό που επιζητούσε.
+m.jpg)
stavretta
Σε ηλικία 30 ετών, κυβερνούσε μια από τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες του κόσμου.
Από τους ελαιώνες της Ελλάδας μέχρι τα παλάτια της Ινδίας, ο Αλέξανδρος ένωσε την Ανατολή με τη Δύση και άλλαξε για πάντα τον αρχαίο κόσμο.
Είναι σοφός και δολοφόνος, τρελός και μεγαλοφυής.
Ο Αλέξανδρος είναι τα πάντα.
Είναι όλα αυτά μαζί και ίσως τίποτε από αυτά.
Ας αναζητήσουμε λοιπόν μαζί τους λόγους που ώθησαν τον Αλέξανδρο στην κατάκτηση μακρινών τόπων.
Ήταν στρατιωτική ιδιοφυία ή αιμοδιψής τύραννος;
Οι πράξεις του έγιναν μύθος. Όμως, μήπως η μανία του για εξουσία έγινε τελικά ο πιο επικίνδυνος εχθρός του;
Για να πάρουμε κάποιες απαντήσεις θα πρέπει να ανατρέξουμε στη συγκλονιστική ιστορία του.
Ο ΦΙΛΙΠΠΟΣ Β'
Ο χρυσός αιώνας της Ελλάδας είχε τελειώσει εδώ και πολύ καιρό.
Η Ελλάδα δεν ήταν παρά μια σειρά από ανίσχυρες και διαιρεμένες πόλεις-κράτη σε παρακμή.
Εύκολη λεία για τον πατέρα του Αλέξανδρου, τον Φίλιππο.
Ο Μακεδόνας βασιλιάς ήταν ένας σκληροτράχηλος στρατιώτης, που είχε αδυναμία στις γυναίκες.
Ήταν γερό ποτήρι, σκληρός πολεμιστής και το ίνδαλμα των βετεράνων στρατιωτών του.
Ο στρατός του ήταν ένας από τους καλύτερους του αρχαίου κόσμου.
Ο ίδιος όμως ήταν και ένας αδίστακτος πολιτικός.
Δημιούργησε το κράτος της Μακεδονίας, υποτάσσοντας τις ανυπότακτες φυλές της περιοχής.
Το κατόρθωμά του ήταν σίγουρα εκπληκτικό.
Ο πιο υποτιμημένος άνθρωπος της αρχαιότητας, είναι αυτός που οργάνωσε τον πιο ισχυρό στρατό.
Με διπλωματία και απροκάλυπτη βία, ο Φίλιππος κατέκτησε σχεδόν ολόκληρη την Ελλάδα.
Από τον πατέρα του, ο Αλέξανδρος πήρε τις στρατιωτικές και ηγετικές ικανότητες.
Η ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ
Από εκείνη κληρονόμησε τη συναισθηματική και παθιασμένη του φύση.
Η επιρροή της πάνω στον Αλέξανδρο ήταν τεράστια.
Η Ολυμπιάδα υπήρξε δυναμική γυναίκα και ιδιαίτερα μυστηριώδης. Συμμετείχε σε θρησκευτικές λατρείες, ιδιαίτερα αυτή του Διονύσου, του θεού του κρασιού και του πάθους.
Πίστευε ότι έπαιρνε μέρος στις οργιαστικές τελετές προς τιμή του θεού, χορεύοντας και πέφτοντας σε έκσταση.
Με τον τρόπο της, ήταν τόσο εντυπωσιακή κι επιβλητική, όσο κι ο άντρας της.
Ήταν ιδιαίτερα ευφυής, διέθετε οξεία πολιτική κρίση και ήταν σκληρή σαν ατσάλι.
Ήταν ιδιαίτερα κτητική με το γιο της.
Αναμφισβήτητα τον αγαπούσε βαθιά και περιφρουρούσε άγρυπνα τα συμφέροντά του.
Η Ολυμπιάδα διέδωσε τη φήμη ότι την είχε αφήσει έγκυο ο Δίας, ο βασιλιάς των θεών, μεταμορφωμένος σε φίδι.
Σε όλη του τη ζωή, ο Αλέξανδρος γοητευόταν από τη σκέψη ότι ίσως ήταν κάτι παραπάνω από κοινός θνητός.
Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ
Μεγάλη ήταν και η επίδραση του δασκάλου του, του περίφημου Έλληνα φιλοσόφου, του Αριστοτέλη. Μέσα από αυτόν ο Αλέξανδρος μυήθηκε στα θαύματα του ελληνικού πολιτισμού, ιδιαίτερα στην ελληνική μυθολογία. Ο Αριστοτέλης του εμφύσησε την αγάπη για την Ιλιάδα, την ιστορία του Τρωικού πολέμου. Στην Ιλιάδα, οι ήρωες με την επική τους δύναμη και τις πράξεις τους κερδίζουν δύναμη και δόξα. Ένας από αυτούς τους ήρωες είναι ο Αχιλλέας, το αρχέτυπο του Έλληνα πολεμιστή. Όταν του προσφέρθηκε η δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα σε μια μακρόχρονη άδοξη ζωή και σε μια σύντομη, αλλά δοξασμένη ζωή στο πεδίο της μάχης, ο Αχιλλέας προτίμησε τον πρόωρο θάνατο και την αιώνια φήμη. Δύσκολο να υποτιμηθεί το μέγεθος της επίδρασης του Αχιλλέα στον Αλέξανδρο. Πίστευε ότι ο Αχιλλέας, σύμφωνα με το μύθο, ήταν πρόγονός του από την πλευρά της μητέρας του. Από πολύ μικρή ηλικία, ο Αλέξανδρος συνειδητοποίησε ότι ο Αχιλλέας αποτελούσε το ιδανικό πρότυπο για κάποιον που στοχεύει να είναι πάντα ο πρώτος ανάμεσα στους καλύτερους. Ένα πρότυπο που έπρεπε όχι μόνο να μιμηθεί, αλλά και να ξεπεράσει. Έτσι, ό,τι έκανε ο Αχιλλέας, ο Αλέξανδρος έπρεπε να το κάνει καλύτερα. Ο Αλέξανδρος έφυγε για να μαθητεύσει κοντά στον Αριστοτέλη τρία χρόνια.
Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΤΟΥ
Όταν επέστρεψε, σε ηλικία 16 ετών, το άλλο του πρότυπο, ο πατέρας του ο Φίλιππος, είχε ξαναπαντρευτεί. Και το χειρότερο ήταν ότι γεννήθηκε ακόμα ένας γιος, που απειλούσε τη θέση του ως διαδόχου του θρόνου, κάτι που εξαγρίωσε τον Αλέξανδρο. Πατέρας και γιος συγκρούστηκαν με σφοδρότητα. Αυτό μπορεί να πίκρανε τον Αλέξανδρο και να αποτέλεσε το έναυσμα για το δυσάρεστο κλίμα του έντονου ανταγωνισμού του γιου, που προσπαθεί απεγνωσμένα να ξεπεράσει τον πατέρα, κάτι που είναι σύμφυτο με την ανθρώπινη φύση. Η αντιπαλότητα πατέρα και γιου έγινε τόσο έντονη, που ο Αλέξανδρος προτίμησε να αυτοεξοριστεί. Τελικά συμφιλιώθηκαν, αλλά η ανακωχή δεν κράτησε πολύ.
ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ
Μια καλοκαιριάτικη νύχτα του 336 π.Χ., ο Φίλιππος και η βασιλική οικογένεια συγκεντρώνονται για να γιορτάζουν τον γάμο της κόρης του. Ο βασιλιάς σταματά στην είσοδο για να χαιρετήσει το πλήθος. Κάποιος ορμάει και τον τραυματίζει θανάσιμα. Ο Φίλιππος πέθανε ακαριαία. Ο δολοφόνος σκοτώθηκε επί τόπου, πριν τον βασανίσουν και του αποσπάσουν τα ονόματα των υψηλά ισταμένων συνεργών του. Ενήργησε μόνος του, ή επρόκειτο για συνωμοσία; Μερικοί ιστορικοί πιστεύουν ότι το φόνο θα μπορούσε να είχε οργανώσει η Ολυμπιάδα, η μητέρα του Αλέξανδρου. Ο Φίλιππος άλλωστε την είχε εγκαταλείψει για μια νεότερη γυναίκα. Θεωρώ πιθανό το να ήταν αναμειγμένη. Στο κάτω-κάτω είχε εκτοπιστεί από μια τιμητική θέση, δε θα καθόταν με τα χέρια σταυρωμένα. Τίποτα δεν συγκρίνεται με την οργή μιας γυναίκας περιφρονημένης. Όσο για τον Αλέξανδρο, έπαιξε άραγε κάποιο ρόλο στο θάνατο του πατέρα του; Όσο για το ποιον ωφελούσε περισσότερο η δολοφονία του Φίλιππου, η απάντηση είναι ότι ευνοούσε κυρίως τον Αλέξανδρο. Επειδή, ο Φίλιππος, την εποχή της δολοφονίας του, σχεδίαζε μεγάλη εκστρατεία για να κατακτήσει την Ασία. Ο Αλέξανδρος δεν συμμετείχε σ’ αυτήν την ιστορία. Θα έμενε πίσω, πιθανόν ως αντιβασιλέας, αλλά δεν θα αποκτούσε τη δόξα της συμμετοχής σε μια τέτοια εκστρατεία. Και η δόξα ήταν αυτό που ο Αλέξανδρος ήθελε πάνω από όλα. Κάθε υποψία θα εξαγρίωνε τους Μακεδόνες ευγενείς, την υποστήριξη των οποίων χρειαζόταν, και τελικά κέρδισε.Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΒΑΣΙΛΙΑΣ
Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΤΗΝ ΑΣΙΑ
Το 334 π.Χ., ο Αλέξανδρος διαπλέει τον Ελλήσποντο με το στρατό του. Ξεκινάει ένα απαράμιλλο εντεκάχρονο ταξίδι κατακτήσεων και φιλοδοξίας, που επρόκειτο να αλλάξει για πάντα τη μορφή του αρχαίου κόσμου. Πρώτη στάση τα ερειπωμένα τείχη της Τροίας, ένα προσκύνημα στον Αχιλλέα, τον παιδικό του ήρωα. Σαν τον μεγάλο μυθικό ήρωα του Τρωικού πολέμου, έτσι και ο Αλέξανδρος ετοιμάζεται για τη δική του επική μάχη. Αντίπαλός του, ένας από τους πιο πλούσιους και πιο ισχυρούς ανθρώπους στη Γη, ο βασιλιάς Δαρείος Γ'. Ο Πέρσης μονάρχης δεν είχε ιδέα για τη δύναμη που θα αντιμετωπίσει. Ο Αλέξανδρος διαθέτει μια μοναδική κληρονομιά από τον πατέρα του: έναν από τους καλύτερα εκπαιδευμένους και πιο πειθαρχημένους στρατούς του αρχαίου κόσμου. Ο νεαρός βασιλιάς ξεπερνά τον Φίλιππο και αποδεικνύεται ένας χαρισματικός και εμπνευσμένος ηγέτης. Το μυστικό της στρατιωτικής ιδιοφυίας του Αλέξανδρου είναι ότι είναι εξαιρετικά αποφασιστικός, τολμηρός και φαίνεται να είναι ατρόμητος, σχεδόν παράτολμος μερικές φορές, ότι ποτέ, μα ποτέ, δε διστάζει να ορμήσει στη δράση.
Η ΜΑΧΗ ΣΤΗΝ ΙΣΣΟ
Οι εισβολείς προελαύνουν νότια προς την Ισσό, στη σημερινή Τουρκία. Ο στρατός του Δαρείου υπερέχει αριθμητικά, σε σχέση με τον στρατό του Αλέξανδρου. Αλλά αυτές είναι ακριβώς οι προκλήσεις που λατρεύει ο Αλέξανδρος. Η προσαρμοστικότητά του είναι αυτό που χαρακτηρίζει ένα μεγάλο στρατηγό. Αυτήν την ικανότητα διαθέτουν οι μεγαλύτεροι στρατηλάτες στην ιστορία. Μπορούσε με μια ματιά να αντιληφθεί την κατάσταση και έβρισκε ένα σχέδιο για να ξεπεραστούν τα εμπόδια, που άλλοι διοικητές θα θεωρούσαν ανυπέρβλητα. Ο Αλέξανδρος υπολογίζει γρήγορα το μέγεθος του εχθρού. Το πεζικό υποστηρίζεται από τοξότες, σίγουρο σημάδι ότι ο Δαρείος δεν εμπιστεύεται τους πεζικάριούς του. Ο Αλέξανδρος κάνει την πρώτη του κίνηση, χρησιμοποιώντας ένα από τα πιο ισχυρά όπλα του οπλοστασίου του, τον φόβο. Ο απόλυτος τρόμος: κτυπούν τις ασπίδες τους, κραδαίνουν τα κοντάρια τους και προελαύνουν με πολεμικές ιαχές, που παγώνουν το αίμα των εχθρών. Ο Αλέξανδρος επιτίθεται διασχίζοντας το ποτάμι και βγαίνει στην απέναντι όχθη. Στο χάος που ακολουθεί, η αριστερή πτέρυγα των Περσών καταρρέει. Αυτή η μνημειώδης μάχη απεικονίζεται, με φωτογραφικό σχεδόν τρόπο, σ’ ένα μωσαϊκό της Πομπηίας. Θεωρείται πιστό αντίγραφο ζωγραφικού έργου του 4ου αιώνα π.Χ. Όταν ο Αλέξανδρος έρχεται τελικά αντιμέτωπος με τον Δαρείο, λογχίζει πρώτα τον σωματοφύλακά του. Γύρω από τον Αλέξανδρο βρίσκονται Πέρσες στρατιώτες πανικόβλητοι και φοβισμένοι. Αντιμέτωπος μ’ έναν ακατάβλητο μαχητή, ο Δαρείος επιλέγει τη φυγή. Όταν ο περσικός στρατός βλέπει τον βασιλιά του να φεύγει, πώς μπορεί να αντιδράσει; Οι ψυχολογικές συνέπειες μιας τέτοιας στιγμής πάνω στους Πέρσες είναι απίστευτες. Εκείνη τη στιγμή κρίθηκε η έκβαση της μάχης. Ο Αλέξανδρος συνεχίζει αμείλικτος. Μέχρι το τέλος της ημέρας, πάνω από 50.000 Πέρσες πέφτουν νεκροί.
Ο ΚΑΛΛΙΣΘΕΝΗΣ
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Αλέξανδρος δεν δίσταζε να σκοτώσει. Η αγαπημένη του καθημερινή ασχολία ήταν το κυνήγι, το πραγματικό κυνήγι. Χωρίς συνοδεία, χωρίς πανοπλία, τα βάζει με λιοντάρια. Έτσι διατηρείται σε φόρμα για τις ημέρες που αντιμετωπίζει ανθρώπους. Αλλά πίσω από αυτόν τον αιμοδιψή δολοφόνο, κρύβεται ένα κοφτερό μυαλό. Ο Αλέξανδρος, όπως οι σύγχρονοι πολιτικοί, αντιλαμβάνεται τη σημασία της δημόσιας εικόνας και της δημοσιότητας. Είναι αποφασισμένος να γίνει ένας μύθος της εποχής του. Στην εκστρατεία τον συνοδεύει ο προσωπικός του ιστορικός, ο Καλλισθένης. Ο ρόλος του Καλλισθένη στην εκστρατεία του Αλέξανδρου ήταν εκείνος, όπως θα λέγαμε σήμερα, του υπεύθυνου Τύπου και Δημοσίων σχέσεων. Προφανώς, κατά την προέλαση του Αλέξανδρου, ο Καλλισθένης, κατά έναν τρόπο, διαμόρφωνε αυτές τις αναφορές που έρχονταν από το μέτωπο. Ήταν κάτι σαν πολεμικός ανταποκριτής της εκστρατείας του Αλέξανδρου.
Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΤΥΡΟΥ
Μετά τη μάχη της Ισσού, ο Αλέξανδρος και ο στρατός του κατεβαίνουν στα παράλια του σημερινού Λιβάνου. Οι περισσότερες πόλεις παραδίδονται, αλλά η Τύρος αντιστέκεται. Σε εκείνους που τον αψηφούσαν, ο Αλέξανδρος άφηνε την επιλογή: υποταγή ή θάνατος. Ο Αλέξανδρος αρχίζει την πιο μακροχρόνια και πιο σκληρή πολιορκία της εκστρατείας του. Μετά από 7 βασανιστικούς μήνες, όταν τελικά πέφτουν τα τείχη, 7.000 κάτοικοι της Τύρου θα σκοτωθούν και άλλοι 30.000 θα γίνουν δούλοι. Για τον παραδειγματισμό των άλλων πόλεων, διατάζει να σταυρωθούν 2.000 πολεμιστές της Τύρου. Στη συνέχεια, αφήνει τους στρατιώτες του να εκφράσουν τα αιμοδιψή ένστικτά τους, σκοτώνοντας όλους σχεδόν τους άντρες που κατοικούσαν στο φρούριο. Ήταν μια φρικτή επίδειξη ωμότητας, που έδειξε όμως ξεκάθαρα σε άλλους τυχόν επίδοξους εχθρούς τι θα πάθαιναν στην περίπτωση που αντιστέκονταν.
ΣΤΗ ΓΑΖΑ
Σε μια άλλη άγρια πολιορκία, αυτή τη φορά στη Γάζα, ο στρατός του Αλέξανδρου σκοτώνει όλους τους άρρενες κατοίκους. Από στρατιωτική άποψη τα κάνει όλα σωστά ή σχεδόν όλα. Μπορεί να μάθει κανείς πολλά από τη στρατηγική του. Ο Αλέξανδρος όμως έχει και μια σκοτεινή πλευρά: Ήταν βάναυσος και πολεμούσε για τη δόξα. Πολλά από αυτά που πιστεύουμε ότι αποτελούν τα χειρότερα χαρακτηριστικά της ανθρωπότητας, ήταν στοιχεία της προσωπικότητάς του. Ο Αλέξανδρος ήταν μεγαλόψυχος προς τους εχθρούς του που παραδίνονταν, αλλά σκληρός σ’ αυτούς που του αντιστέκονταν. Ο κυβερνήτης της Γάζας, ο Βάτης, αντιστέκεται μέχρι το τέλος. Ο Αλέξανδρος αποκαλύπτει τη σκληρή του πλευρά όταν τον τιμωρεί. Διατάζει να τον δέσουν με ένα σχοινί και να τον σύρουν γύρω από την πόλη μέχρι να πεθάνει. Το επεισόδιο θυμίζει σκηνή από την Ιλιάδα του Ομήρου: Ο Αχιλλέας σέρνει τον μεγάλο του εχθρό, τον Έκτορα γύρω από τα τείχη της Τροίας. Αλλά σ’ εκείνη την εκδοχή, ο Έκτορας ήταν ήδη νεκρός. Ο Αλέξανδρος ήταν βάναυσος. Ανήγαγε τη σκληρότητα σε τέχνη. Και σε πολλές περιπτώσεις σ’ αυτό οφείλεται η επιτυχία του. Η κυριαρχία του δεν θα είχε επεκταθεί σ’ αυτόν το βαθμό, αν δεν είχε καταφύγει σε βάναυσες τακτικές.
ΣΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΟ
ΣΤΗΝ ΟΑΣΗ ΤΗΣ ΣΙΒΑ
Η ΜΑΧΗ ΣΤΑ ΓΑΥΓΑΜΗΛΑ
ΣΤΟ ΑΦΓΑΝΙΣΤΑΝ
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΛΕΙΤΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΣΘΕΝΗ
Όταν ο στρατός φτάνει στη διάσημη πόλη Σαμαρκάνδη, διοργανώνεται ένα μεγάλο συμπόσιο. Το οινόπνευμα πυροδοτεί τη μεγαλομανία του Αλέξανδρου και ενισχύει την απρόβλεπτη συμπεριφορά του. Ανάμεσα στους καλεσμένους του είναι ο Κλείτος, που είχε υπηρετήσει και τον πατέρα του Αλέξανδρου, τον Φίλιππο, και είχε σώσει τη ζωή του Αλέξανδρου στη μάχη. Όσο ρέει το κρασί, τόσο χαλάει η ατμόσφαιρα. Ο Αλέξανδρος αρχίζει να κομπάζει ότι τα κατορθώματά του ξεπερνούν σε ηρωισμό εκείνα του πατέρα του. Οργισμένος ο Κλείτος ακούει σιωπηλός και τελικά ξεσπάει: «Στον πατέρα σου οφείλεις όλη τη δόξα σου». Ο μεθυσμένος Αλέξανδρος αρπάζει τη λόγχη του, σκοτώνει τον φίλο του και καταρρέει κλαίγοντας. Αυτό που στην πραγματικότητα εξόργισε ιδιαίτερα τον Αλέξανδρο στα λόγια του Κλείτου, ήταν ότι ο Φίλιππος ήταν πολύ πιο σημαντικός από όσο ο Αλέξανδρος επέτρεπε να φανεί. Με άλλα λόγια, ο προπαγανδιστικός μηχανισμός του Αλέξανδρου το είχε παρακάνει, όπως και ο ίδιος. Αυτό που θέλει τώρα ο Αλέξανδρος είναι ο απόλυτος έλεγχος των αντρών του. Ήθελε στρατιώτες και αξιωματικοί να σκύβουν και να τον φιλούν και αυτός να τους ανταποδίδει το φιλί, για να τους δείξει ότι είναι κοινωνικά ίσοι. Οι Μακεδόνες όμως δεν ήθελαν ούτε να ακούσουν για φιλιά. Για τους αρχαίους Έλληνες, μόνον οι θεοί έπρεπε να λατρεύονται έτσι, και πολλοί αρνήθηκαν να υπακούσουν στον Αλέξανδρο. Ανάμεσά τους και ο Καλλισθένης, ο άνθρωπος που είχε δημιουργήσει το μύθο του Αλέξανδρου. Ο Καλλισθένης πίστευε ότι κάτι τέτοιο ήταν δουλοπρεπές, βαρβαρικό, ότι πρόδιδε τα ελληνικά ήθη και έθιμα, και ότι ο Αλέξανδρος είχε αρχίσει να γίνεται ένας σωστός τύραννος και δεσπότης. Ο άσπλαχνος Αλέξανδρος βάζει να τον βασανίσουν και να τον σκοτώσουν. Ο Αλέξανδρος έπεσε πιθανότατα θύμα της ίδιας του της επιτυχίας. Ίσως ενστερνιζόταν περισσότερο από ποτέ τη θεϊκή του ιδιότητα, τη μεγαλομανία του. Μετά από λίγο, αυτή μεγαλομανία επηρέασε τον τρόπο με τον οποίο διεύθυνε τις εκστρατείες του και τη συμπεριφορά του προς τους στρατιώτες του. Τον 8ο χρόνο της εκστρατείας, ο Αλέξανδρος είχε κατακτήσει την Αίγυπτο, την Περσία και τους λαούς της Κεντρικής Ασίας. Η αυτοκρατορία του απλωνόταν από την Ελλάδα μέχρι το Αφγανιστάν και κάλυπτε περίπου 5 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα.
ΣΤΗΝ ΙΝΔΙΑ
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΗΜΟ
Όμως, παρά τη μεγάλη του νίκη, τόσο χρόνια πολέμου έχουν κι αυτά αφήσει τα σημάδια τους στο στρατό του. Οι βροχοπτώσεις στη διάρκεια των Μουσώνων ήρθαν να χειροτερέψουν τα πράγματα. Πρέπει ψυχολογικά να επηρέασαν τρομερά τους Μακεδόνες, οι οποίοι δεν είχαν ξαναζήσει κάτι τέτοιο. Μετά από 8 χρόνια και 27.000 χιλιόμετρα, ο στρατός έφτασε στα πρόθυρα της διάλυσης και αρνιόταν να προχωρήσει άλλο. Ο Αλέξανδρος έχασε την πρώτη του μάχη και την έχασε από τους ίδιους του τους άντρες. Δεν είχε άλλη επιλογή από το να γυρίσει πίσω. Για σκεφτείτε: Πριν καλά-καλά γίνει 30 ετών, βρισκόταν εκεί όπου, όπως πίστευε, τέλειωνε ο κόσμος και άρχιζε ο απέραντος ωκεανός. Εκεί θα στεκόταν και θα θυσίαζε στους θεούς, στους οποίους τον είχε διδάξει να θυσιάσει ο θεός πατέρας του. Και θα σκεφτόταν: «Είδες Φίλιππε; Εσύ δεν έφτασες ποτέ τόσο μακριά». Αυτό μπορεί να είναι εγωκεντρικό, αλλά τι στόχος! Και αυτοί οι λιπόψυχοι του το αρνήθηκαν. Ο Αλέξανδρος επιλέγει τη μακρύτερη διαδρομή για να επιστρέψει στην Περσία, οδηγώντας το στρατό του σε μια ακόμα επική πεζοπορία, αυτή τη φορά μέσα από την έρημο, σε μια από τις πιο άνυδρες περιοχές του πλανήτη. Το γιατί ο Αλέξανδρος διάλεξε αυτή τη διαδρομή, είναι μυστήριο. Ίσως για να τιμωρήσει τους άντρες του που δεν τον ακολούθησαν στα πέρατα του κόσμου. Το ανάγλυφο του εδάφους άλλαζε δραματικά, από ένα ξερότοπο όπου δεν φύτρωνε τίποτα, σε μια κινούμενη άμμο, όπου μέσα της οι άντρες του βούλιαζαν μέχρι τη μέση. Χιλιάδες πέθαναν από ηλίαση, δίψα και εξάντληση. Λιγότερο από το 1/3 του στρατού του Αλέξανδρου επέζησε. Ο ίδιος πίστευε ότι μπορούσε να κατακτήσει τα πάντα. Μέχρι εκείνη τη στιγμή είχε κατακτήσει τα πάντα στο διάβα του. Και πίστευε ότι θα τα καταφέρει και τώρα. Όμως, έκανε λάθος. Μπορεί οι απώλειες να ήταν οι μεγαλύτερες σε ολόκληρη την εκστρατεία του, δεν παύει όμως να είναι θαύμα που έστω και λίγοι τα κατάφεραν. Προς το τέλος, δεν ήξεραν καθόλου ποια θα ήταν η επόμενη κίνηση του Αλέξανδρου. Οι πράξεις του και οι τακτικές του ήταν αψυχολόγητες. Ήταν απρόβλεπτος και, συνεπώς, αποτελούσε πια απειλή γι’ αυτούς.
Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΤΗ ΒΑΒΥΛΩΝΑ
Ο Αλέξανδρος φτάνει στην πόλη Σούσα, στην Περσία, όπου ακόμα μια έκπληξη περιμένει τους άντρες του. Διατάζει περίπου εκατό Μακεδόνες αξιωματικούς να παντρευτούν Περσίδες. Ο στόχος ήταν να εδραιωθούν στην περιοχή και να κάνουν παιδιά με μικτή μακεδονική-περσική καταγωγή. Αυτά τα παιδιά θα γίνονταν οι μελλοντικοί πρίγκιπες. Οι γάμοι όμως προκάλεσαν βαθιά δυσαρέσκεια στους άντρες και η οργή τους μεγαλώνει. Αλλά για τον Αλέξανδρο, η ένωση Ανατολής και Δύσης είναι πρακτικό ζήτημα. Ο ίδιος δίνει το παράδειγμα: παντρεύεται τρεις ξένες. Για να διοικήσει μια ποικιλόμορφη αυτοκρατορία πρέπει να συγχωνεύσει τους πολιτισμούς. Τώρα, ο νους του είναι στραμμένος προς τη νέα αυτοκρατορία. Όχι εκείνη που κατέκτησε, ούτε εκείνη που άφησε πίσω του στη Μακεδονία, αλλά τη νέα αυτοκρατορία της Μέσης Ανατολής. Ο Αλέξανδρος οδηγεί το στρατό του πίσω στη νέα έδρα της αυτοκρατορίας του, τη Βαβυλώνα.
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ
ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΣΟΡΟΥ
Τη σορό του Αλέξανδρου δεν μπορούμε να την εξετάσουμε, γιατί έχει χαθεί. Γυρίζοντας στη Μακεδονία, η ταφική πομπή δέχτηκε αιφνιδιαστική επίθεση από κάποιον στρατηγό του Αλέξανδρου, που ήθελε να μεταφέρει τη σορό του στην Αίγυπτο. Επί αιώνες, η σορός του Αλέξανδρου βρισκόταν στην Αλεξάνδρεια. Αποτελούσε, πιθανόν, ένα από τα πιο ιερά κειμήλια της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η λατρεία του Αλέξανδρου ως θεού πήρε μεγάλες διαστάσεις μετά το θάνατό του. Ο Ιούλιος Καίσαρα ήρθε για να προσκυνήσει το νεκρό ήρωά του. Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αύγουστος κατέθεσε ένα χρυσό στεφάνι στο φέρετρο και σκόρπισε άνθη πάνω από τη σορό. Αλλά, τον 4ο αιώνα μ.Χ., κάτι συνέβη και ο τάφος εξαφανίζεται. Από τότε, ο τάφος του Αλέξανδρου αποτελεί ένα από τα ιερά δισκοπότηρα της αρχαιολογίας. Ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι καταστράφηκε κατά τη διάρκεια πολέμου ή σεισμού. Ένας Βρετανός ιστορικός, όμως, προτείνει μια πιο ενδιαφέρουσα θεωρία. Ο Άντριου Τσαγκ πιστεύει ότι ένας χάρτης του 16ου αιώνα περιέχει μια ένδειξη για το πού βρίσκεται. Ακριβώς, στο κέντρο του χάρτη, υπάρχει ένα μικρό κτίριο που θα μπορούσε να είναι το παρεκκλήσι, με τον μιναρέ ενός τζαμιού δίπλα του, το οποίο ονομάζεται «Domus Alexandri Magni», που στα λατινικά σημαίνει «Οίκος του Αλέξανδρου του Μεγάλου». Εδώ εντοπίστηκε μια σαρκοφάγος. Προοριζόταν για τον Αιγύπτιο Φαραώ Νεκτανεβώ Β', ο οποίος όμως ποτέ δεν ενταφιάστηκε εδώ. Μήπως άραγε εδώ αναπαυόταν ο Αλέξανδρος; Τη σαρκοφάγο την ανακάλυψε ξανά ο Ναπολέων, τον 19ο αιώνα. Όταν όμως ηττήθηκε από τους Άγγλους, η άδεια σαρκοφάγος μεταφέρθηκε στο Λονδίνο. Σήμερα, φυλάσσεται στο Βρετανικό Μουσείο. Αυτό το αντικείμενο ίσως ήρθε σε επαφή με τη σορό του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η σκέψη ότι εδώ ίσως βρέθηκε ο Ιούλιος Καίσαρ, αλλά και ο Αύγουστος Καίσαρ και ότι ο Ναπολέων πιθανότατα άγγιξε αυτή τη σαρκοφάγο, μας κάνει να ανατριχιάζουμε. Αλλά το Βρετανικό Μουσείο δε δέχεται τη θεωρία του Τσαγκ. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη γενετικού υλικού που να την τεκμηριώνει. Κι έτσι συνεχίζεται η έρευνα για τη σορό του κατακτητή, θαμμένη κάπου κάτω απ’ την άμμο της ερήμου ή ίσως, όπως πιστεύουν κάποιοι, στο χώμα της πόλης που της έδωσε το όνομά του, της Αλεξάνδρειας.
Η ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ
Αν και το σώμα του Αλέξανδρου μπορεί να χάθηκε, η κληρονομιά του εξακολουθεί να είναι ζωντανή. Η μεγαλοφυής στρατηγική του αποτελεί ακόμα και σήμερα αντικείμενο μελέτης στις στρατιωτικές ακαδημίες. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι, μέθοδοι σκέψης και δράσης, που αναδεικνύονται όταν μελετά κανείς τη στρατηγική του Αλέξανδρου. Και μάλιστα βρίσκουν εφαρμογή στο σύγχρονο κόσμο, με τον ίδιο τρόπο που εφαρμόζονταν την εποχή του Αλέξανδρου. Ένας ανώτατος διοικητής είναι υπεύθυνος για χιλιάδες ζωές και πρέπει να διαθέτει όραμα, πειθαρχία και την αμέριστη εμπιστοσύνη των στρατευμάτων του. Ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν ένας χαρισματικός ηγέτης, που μπορούσε να εμψυχώνει τους άντρες του κατά τη μεγάλη τους εκστρατεία. Η ικανότητά του να δένεται με τους στρατιώτες του, του χάριζε την απόλυτη πίστη τους στο πεδίο της μάχης. Ό,τι απαιτούσε από τους άντρες του, το έκανε και ο ίδιος πράξη: πρωτοστατούσε στη μάχη και μοιραζόταν τους κινδύνους. Ήταν ανοιχτός και γνώριζε ακόμα και τους απλούς στρατιώτες του. Πολλούς από αυτούς τους ήξερε με το όνομά τους, τόσο καιρό που συμμετείχαν στην εκστρατεία. Και αυτό έκανε τους ανθρώπους να δένονται μαζί του. Ανά τους αιώνες, πολλοί στρατιωτικοί διοικητές βασίστηκαν στις δοκιμασμένες στρατηγικές του Αλέξανδρου.Ένας από τους μεγαλύτερους στρατηγούς του αρχαίου κόσμου, ο Αννίβας (Hannibal), επηρεάστηκε κι αυτός από τον Αλέξανδρο. Και οι δυο εμφορούνταν από μίσος για έναν παλιό εχθρό. Ο Αλέξανδρος ήθελε να τιμωρήσει τους Πέρσες και ο Αννίβας τους Ρωμαίους.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ο Αλέξανδρος αποτελεί το μέτρο για όλες τις εποχές, για το καλό και για το κακό. Και αυτό είναι που τον κάνει τόσο ελκυστικό, σχεδόν ακαταμάχητο πρότυπο για όλους όσους αποβλέπουν στην αρχηγία και το μεγαλείο. Η τέχνη του πολέμου είναι μια μόνο άποψη της κληρονομιάς του Αλέξανδρου. Δημιούργησε επίσης νέους εμπορικούς δρόμους και σφυρηλάτησε τις πολιτιστικές σχέσεις μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Αυτό που έκανε ο Αλέξανδρος ήταν ότι διέδωσε τον ελληνικό πολιτισμό. Έτσι, οι ελληνικές τραγωδίες παίζονται στο σημερινό Ιράν και η ελληνική φιλοσοφία φτάνει τελικά μέσω της Ινδίας μέχρι τη Σρι Λάνκα. Πρόκειται για μια απίστευτη πνευματική γονιμότητα. Πάνω από όλα, όμως, θεωρείται ένας από τους πιο χαρισματικούς στρατιωτικούς ηγέτες που έζησαν ποτέ. Ο Μέγας Αλέξανδρος έγινε το σύμβολο της αδάμαστης φιλοδοξίας και των κολοσσιαίων κατορθωμάτων. Το θάρρος, ο ατρόμητος χαρακτήρας του, ο αυθορμητισμός του, η αφοσίωση την οποία ενέπνεε, όλα αυτά τον κάνουν μια μορφή ασύλληπτη, πέρα από κάθε φαντασία. Ο Μέγας Αλέξανδρος υπήρξε ένας μυθικός ηγέτης, που τον βασάνιζε ως έμμονη ιδέα ο ίδιος του ο μύθος. Δυόμισι χιλιάδες χρόνια αργότερα, ακόμα μιλάμε για τα εκπληκτικά κατορθώματά του. Τελικά, ο Αλέξανδρος πέτυχε αυτό που επιζητούσε.
http://history-pages.blogspot.gr/2011/10/blog-post_22.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου